پديده تشكيل خزه يا فولینگ
خزه بستن و ایجاد لایه ای از ارگانیسم ها یكی از مشكلات عمده تجهیزات دریایی مانند شناور ها و سكوهای نفتی است. این پدیده كه با نام فولینگ (Fouling) یا به طور صحیح تر بایوفولینگ (Biofouling) شناخته می شود، به طور گسترده در تاسیسات دریایی مستقر در اقیانوس ها و آب های آزاد مشاهده می شود.
فولینگ یا خزه بستن عبارت است از رشد ناخواسته ارگانیسم های زنده مانند بارناکل ها و آلگا ها بر سطوح شناور در آب. از بین بردن این ارگانیسم ها و جلوگیری از رشد آن ها یكی از ویژگی های مهم رنگ های دریایی ضد خزه (antifouling) است. کشتی ها در صورت تمیز و عاری از فولینگ بودن بدنه آن خیلی سریع تر و راحت تر حرکت کرده و سوخت کمتری مصرف می کنند.
فولینگ و موجودات کشتی چسب را به طور کلی به دو دسته عمده تقسیم می کنیم که عبارت اند از:
فولینگ های ماکروسکوپی یا ماکروفولینگ[1]
علف دریایی
بارناکل
فولینگ های میکروسکوپی یا میکروفولینگ[3]
جلبک ها
لجن و گل
عوامل موثر در رشد و تكثیر خزه ها
سرعت رشد فولینگ‌ها و همچنین نوع فولینگ‌هایی که بر روی بدنه یک شناور تشکیل می شود به عوامل زیادی چون: دما، میزان نور خورشید، شوری آب دریا، آلودگی محیط، میزان مواد مغزی موجود در محیط و سرعت حرکت شناور بستگی دارد.
همچنین برخی پدیده های فصلی و نیز موقعیت جغرافیایی محل بر روی شدت رشد کشتی چسب ها موثر است.
1- دما
دما یکی از پارامترهای مهم و موثر در سرعت رشد خزه ها می‌باشد. طوری که با افزایش دما سرعت رشد فولینگ‌ها افزایش می‌یابد. به طور مثال، در مناطق قطبی که در آن دما حدوداً کمتر از 5 درجه سانتی گراد است، معمولا فولینگ در دوره های زمانی کوتاهی در اواسط فصل تابستان رخ می دهد اما در مناطق استوایی و نیمه استوایی که دما به طور متوسط از 20 درجه سانتی گراد بالاتر است، پدیده فولینگ به طور مداوم رخ می دهد.
در نتیجه می توان گفت که کشتی هایی که در مناطق استوایی و نیمه استوایی تردد دارند در معرض بیشترین خطر از لحاظ رشد کشتی چسب ها می باشند.
2- نور خورشید
نور خورشید علاوه بر افزایش دما می تواند موجب تسریع فرآیند فوتوسنتز شود. در نتیجه گیاهانی كه عمل فوتوسنتز انجام می دهند در این شرایط بهتر و سریع تر رشد می كنند.
3- املاح موجود در آب
طبق مشاهدات و تحقیقات صورت گرفته بر روی میزان شوری آب در نواحی مختلف جغرافیایی می‌توان نتیجه گرفت که شوری آب در كنار دما دو عامل مهم در رشد و تكثیر خزه ها و موجودات دریایی هستند. همچنین مشاهده شده است كه بسیاری از گونه های كشتی چسب، تحمل آب شیرین و شوری پایین را ندارند.
4- آلودگی
آلودگی تاثیرات متفاوتی بر رشد خزه ها دارد. آلاینده ها می توانند با پراكنده كردن مواد سمی و یا جلوگیری از تابش نور خورشید به داخل آب از رشد و غذا سازی خزه ها به خصوص انواعی از آن ها كه فوتوسنتز انجام می دهند، جلوگیری كنند.
5- فشار
به طور كلی فشار بالا شرایط سختی برای زندگی جانداران دریایی ایجاد می كند و تنها برخی از گونه های مقاوم توانایی زندگی در فشار بالای دریا را دارند. فولینگ های دریایی نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
6- سرعت حرکت شناور
سرعت حرکت شناور و همچنین مدت زمانی که شناور به صورت ساکن و بی حرکت نگه داری می شود نیز در سرعت رشد فولینگ موثر است. زیرا حركت یك سطح غوطه ور در دریا موجب ایجاد فرسایش دائمی سطح توسط آب دریا خواهد شد و در نتیجه برخی از گونه ها كه توانایی بالایی در انطباق با این شراط را دارند، بر روی سطح تشكیل می شود.
مهمترین ویژگی این گونه از خزه ها توانایی بالا در چسبیدن به سطوح و برقراری پیوند قوی با سطح است. کشتی هایی که با سرعت کمتر از 10 گره (هر گره برابر ۱۸۵۲ متر در ساعت است) حرکت می کنند و کشتی هایی که بیش از 50 درصد از زمان به کارگیریشان در بنادر و اسکله ها به صورت ساکن قرار دارند بیشتر در معرض رشد فولینگ بر روی بدنه قرار دارند.
آثار مخرب فولینگ بر روی شناورها
خزه‌ها می توانند بیشترین خـسارت را به کارایی سازه های دریایی وارد کنند و باعث تخریب روکشهای محـافظتی بـر روی سـطح سـازه شوند.
مهمترین اثر مخرب فولینگ بر بدنه کشتی افزایش زبری سطح کشتی و در نتیجه افزایش مقاومت در حین حرکت است که باعث کاهش سرعت کشتی و نیز افزایش سوخت مصرفی می شود. از آثار تخربی دیگر فولینگ ها می توان به مسدود کردن مسیر های ورودی آب سرد به داخل کشتی و نیز افزایش سرعت خوردگی سطح اشاره کرد.
یکی از مفید ترین روش ها برای جلوگیری از این پدیده استفاده از پوششهای ضد خزه[5] می‌باشد.
در ادامه به توضیح بیشتر در رابطه با پوشش های ضد خزه (antifouling) خواهیم پرداخت.
برای مشاوره تخصصی پیرامون رنگ های دریایی ، ساحلی ، فراساحلی ، صنعتی و ساختمانی کانسای با آرمانی فام تماس حاصل فرمایید.
